Հարցազրույց ՈԱԱԿ նախկին աշխատակից, ներկայում ABET հավատարմագրման գործակալության միջազգային հավատարմագրումների համակարգող  Աննա Կարապետյանի հետ

-Աննա, Դուք եղել եք ՈԱԱԿ ավագ  մասնագետ, համակարգել հավատարմագրման գործընթացները հայաստանյան ՄՈՒՀ-երում, այժմ աշխատում եք  հեղինակավոր ABET հավատարմագրման գործակալությունում որպես միջազգային հավատարմագրումների համակարգող։  ՈԱԱԿ-ում կուտակած  փորձը որքանո՞վ է օգտակար եղել միջազգային ասպարեզ դուրս գալու հարցում։

-Ես ABET-ում սկսել եմ աշխատել  Հայաստանից ԱՄՆ տեղափոխվելուց ի վեր։ Ես հպարտ եմ, որ այս թիմի անդամ եմ դարձել։  Իհարկե, ՈԱԱԿ-ում կուտակած փորձս օգտակար էր հավատարմագրման ասպարեզում աշխատելու համար։ ՈԱԱԿ-ում աշխատելու ընթացքում հնարավորություն եմ ունեցել սերտորեն աշխատելու տարբեր մարդկանց հետ ոչ միայն Հայաստանում, այլ նաև միջազգային ասպարեզում՝ այդպիսով  մանրամասն  պատկերացում կազմելով  որակի ապահովման հեռանկարների և մարտահրավերների մասին ողջ աշխարհում։

-Եթե համեմատեք  որակի ապահովման գործընթացները Հայաստանում և ԱՄՆ-ում, ի՞նչ ընդհանրություններ և տարբերություններ կան։

-Երկու երկրներում էլ որակի ապահովման գործընթացները միտված են հանրության շրջանում վստահության ձևավորմանն առ այն, որ ուսումնական հաստատությունը կամ կրթական ծրագիրն ապահովում է ակնկալվող վերջնարդյունքները՝ միևնույն ժամանակ իրականացնելով  շարունակական բարելավում։

ԱՄՆ կրթական համակարգում հավատարմագրումը գործիք է, որ կիրառվում է ինստիտուցիոնալ և ծրագրային մակարդակում։ Հավատատարմագրման նպատակով արտաքին գնահատումները ենթադրում են համապատասխանություն սահմանված չափանիշներին, ինչպես Հայաստանում է։

Բարձրագույն կրթության համակարգն ԱՄՆ-ում, այնուամենայնիվ, ավելի բազմազան է։ Ի տարբերություն շատ երկրների, այստեղ չկա միասնական մարմին, որը կապահովի ազգային չափանիշների  կիրառումը։ Արտաքին գնահատման գործառույթը վերապահված է շահույթ չհետապնդող,  ոչ պետական կազմակերպություններին։

Բարձրագույն ուսումնական հաստատությունները, որոնք կրթության որակի առաջնային պատասխանատուն են, մեծապես կենտրոնանում են որակի ներքին ապահովման գործընթացների բարելավման վրա։ Արտաքին գնահատման տեսանկյունից  հաստատության առաքելությունն էական նշանակություն ունի որակի մասին կարծիք կազմելու գործում։ Ինստիտուցիոնալ նպատակի և առաքելության առկա բազմազանությունը բարձրագույն կրթության ոլորտի զարգացման գրավականներից է ԱՄՆ-ում։

-ՈԱԱԿ-ն ENQA անդամ է, գրանցված է EQAR-ում, ՈԱԱԿ-ի կողմից իրականացված հավատարմագրումները միջազգայնորեն ճանաչելի են։ Եթե համեմատական վերլուծություն իրականացնեք, որքանո՞վ են նույնական ՈԱԱԿ-ի կողմից և օրինակ, ABET-ի կողմից իրականացվող հավատարմագրման գործընթացները։ 

- ABET-ը  հավատարմագրում է բնական և կիրառական գիտությունների, հաշվողական տեխնիկայի, ինժեներիայի և ինժեներական տեխնոլոգիաների ոլորտների կրթական ծրագրեր այն հաստատություններում, որոնք ճանաչված են ազգային կամ  տարածաշրջանային ինստիտուցիոնալ հավատարմագրում շնորհող գործակալությունների կողմից  կամ կրթական ազգային կազմակերպությունների կողմից։ Ավելի քան 80 տարվա աշխատանքի արդյունքում մեր չափանիշները դարձել են  STEM մասնագիտությունների որակի ապահովման հիմք ողջ աշխարհում։

ABET-ի հավատարմագրումները ճանաչելի են ողջ աշխարհում։ Ինչպես և ՈԱԱԿ-ի  պարագայում, ABET-ի հավատարմագրումները ևս կամավոր բնույթ են կրում և ենթադրում են գնահատվող կրթական ծրագրի համապատասխանություն  գործող չափանիշներին, քաղաքականությանը և ընթացակարգերին։ Նմանապես, հավատարմագրումը ենթադրում է կրթական ծրագրի ինքնավերլուծություն։  Փորձագիտական խումբը գնահատում է կրթական ծրագրի համապատասխանությունը չափանիշներին՝ ուսումնասիրելով ինքնավերլուծությունը և  ուսումնական հաստատություն այց կատարելով, որտեղ հանդիպումներում  ներառվում են  շահակիցների բոլոր խմբերը։  Այնուհետև  ՄԿԾ ղեկավարները, որպես հետադարձ կապ,  ստանում են փորձագետների արձագանքը։  Համապարփակ գնահատումը շարունակական գործընթաց է,  որն իրականացվում է կոնկրետ ժամկետներում։ ABET-ի կողմից իրականացվող հավատարմագրման գործընթացի տևողությունը 18 ամիս է։

- Դուք լավատեղյակ եք որակի ապահովման համակարգին Հայաստանում։   Հաշվի առնելով միջազգային փորձը՝ ի՞նչ փոփոխությունների կարիք կա հայաստանյան որակի ապահովման համակարգում։

-Կարծում եմ՝ ավելի շատ պետք է կենտրոնանալ  ուսումնական հաստատությունների  որակի ներքին ապահովման մեխանիզմների ձևավորման, պահպանման կամ բարելավման վրա։ Կրթական ծրագրերի պարագայում կարևոր է ունենալ ուսանողների առաջընթացի գնահատման գործընթացներ։ Դա կնպաստի կրթական ծրագրի՝ փաստական տվյալների վրա հիմնված  շարունակական բարելավմանը։ Վարչական ղեկավարության և դասախոսական կազմի ակտիվ մասնակցությունը և համագործակցությունը  կարևոր է  որակի ապահովման և բարելավման ջանքերի հաջողության գործում։

Քանի որ որակի ապահովումը համեմատաբար նոր ձևավորված մշակույթ է Հայաստանում, փորձագետների  շարունակական վերապատրաստումները կարող են  արդյունավետ լինել  անկողմնակալ և հետևողական փորձագիտական գնահատումներ ապահովելու հարցում։

-ՈԱԱԿ-ը խրախուսում է STEM մասնագիտությունների զարգացումը, քայլեր ձեռնարկում ոլորտի մասնագիտությունների որակի ապահովման մեխանիզմների մշակման և կիրառման ուղղությամբ։ ABET-ը հենց այդ ոլորտում է հավատարմագրումներ իրականացնում։ Ի՞նչ առանձնահատկություններ ունի STEM մասնագիտությունների հավատարմագրումը և որակի ապահովումը։ Կարո՞ղ է արդյոք ամերիկյան փորձը կիրառելի լինել Հայաստանում։

 -ABET-ի հավատարմագրումներին  բնորոշ առանձնահատկություն է այն, որ դրանք հիմնված են արդյունքների վրա։ Կրթական ծրագրերի պարագայում  կարևոր է ունենալ ուսանողների առաջընթացը և կրթական վերջնարդյունքները գնահատող մեխանիզմներ՝ ապահովելու շրջանավարտներին շնորհված որակավորումների արժանահավատությունը և նրանց մուտքն աշխատաշուկա։ Բնականաբար, այդ գործընթացները շարունակական բարելավման միտում պետք է ունենան։

ABET-ի չափանիշները և ընթացակարգերը մշակվել են՝ հիմքում ունենալով որակի շարունակական բարելավման և նորարարական մոտեցումների խրախուսման գաղափարները։ Ինչ վերաբերում է հավատարմագրման գործընթացին, այն հիմնված  յուրաքանչյուր չափորոշչի տիրույթում ձեռքբերումները հիմնավորող փաստերի վրա։

 Մեկ այլ կարևոր առանձնահատկություն, որ կուզենայի ընդգծել՝ ABET-ի ծրագրային հավատարմագրումը գործընկերային անաչառ գնահատում է, որն իրականացվում է ակադեմիական և տնտեսական  շրջանակները,  կառավարությունը ներկայացնող մասնագետների կողմից, որոնք անդամակցում են ABET հանրույթներին։ Մեծ է մեր կամավոր փորձագետների ներդրումը ոլորտում։

Հայաստանի պարագայում ուսումնական հաստատությունները ցանկալի է, որ առավել շատ կենտրոնանան ՄԿԾ-ները կառավարելու վերջնարդյունքահեն մոտեցումներ ձևավորելու և զարգացնելու վրա։ Արտաքին գնահատման տեսանկյունից շատ կարևոր է ունենալ  մեխանիզմներ, որով կգրավեք ոլորտի փորձառու մասնագետներին՝ այդպիսով ապահովելով կապն աշխատաշուկայի հետ։